Những tháng ngày sôi động

- Năm 1941 tại rừng Khuổi Nọi, trung tâm khu căn cứ Bắc Sơn – Võ Nhai, đồng chí Lương Văn Tri, Chỉ huy trưởng đội Cứu quốc quân Bắc Sơn phát hành bản tin “Du kích” do đồng chí làm chủ bút để làm tài liệu tuyên truyền - mở ra những trang đầu tiên của báo chí cách mạng Lạng Sơn. 

Thời kỳ kháng chiến chống Pháp, Lạng Sơn là địa bàn quan trọng. Theo con đường số 4 đi qua Lạng Sơn, lính Pháp thường xuyên  vận chuyển vũ khí, hậu cần từ Móng Cái cho căn cứ đóng tại Cao Bằng nhằm thực hiện âm mưu tấn công lên căn cứ Việt Bắc tiêu diệt cơ quan đầu não kháng chiến của ta. Công tác thông tin về chiến sự, việc huy động Nhân dân tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm, tích cực ủng hộ kháng chiến trở nên rất cần kíp. Dưới sự chỉ đạo của Tỉnh uỷ, trong năm 1948 nhiều bản tin, tập san đã ra đời. Tiêu biểu nhất là các bản tin do Ty Thông tin Lạng Sơn xuất bản. Các bản tin này tồn tại dưới nhiều tên gọi khác nhau: “Bản tin”, “Tin Lạng Sơn”, “Tin khắp nơi”, “Lạng Sơn” “Lạng Sơn thông tin”… Lúc đầu tờ tin có khổ nhỏ như tờ A4, in lito hai mặt, thời kỳ sau khổ to hơn 40x27cm, gồm bốn trang. Nội dung chủ yếu đưa tin thời sự, phát hành định kỳ để chuyển tải thông tin đến các tổ chức đoàn thể, Nhân dân trong tỉnh. Tuy còn đơn sơ nhưng nội dung phản ánh rất phong phú, mang đậm hơi thở cuộc sống lao động, chiến đấu của quân dân Lạng Sơn trên mọi lĩnh vực. Tờ tin thường được viết dưới dạng tin ngắn, các số đặc biệt kỷ niệm các ngày lễ lớn của tỉnh và đất nước có cả xã luận, số tết có thêm truyện ngắn, thơ… Ngoài ra, các tờ tin còn có rất nhiều phụ trương, đặc san, chuyên san cùng những bản tin nhanh xuất bản định kỳ như “Tin điện”, “Tin chiến thắng”… Sau này tờ tin Lạng Sơn thông tin phát triển thành Báo Lạng Sơn cơ quan ngôn luận của Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Lạng Sơn.

Để phục vụ cuộc kháng chiến chống Pháp anh dũng của dân tộc, từ tháng 6/1948, tỉnh đã có tờ Lạng Sơn kháng chiến do Ty Thông tin xuất bản. Ấn phẩm này duy trì đến hết những năm kháng chiến chống Pháp. Lạng Sơn kháng chiến có khổ rộng 26,5 x 20,5 cm, số trang khá dày dặn, số ra ngày 27/7/1948 dày 10 trang. Nội dung tập trung phản ánh tình hình thời chiến dưới dạng các bài ghi chép, mẩu chuyện, tin tức… Rất nhiều tác phẩm thơ, văn, nhạc viết về Lạng Sơn thời kỳ này đã được đăng tải tại đây…

Cùng cách thức và thời gian phát hành với tờ tin của tỉnh là các tờ tin cấp huyện. Tại một số huyện có tờ tin do phòng văn hoá thông tin biên tập, in ấn, phát hành, như: huyện Bằng Mạc và huyện Điềm He có tờ “Bằng Mạc thông tin” , “Điềm He thông tin” ra mỗi tuần một kỳ; huyện Hữu Lũng có tờ “Truyền tin”; huyện Ôn Châu có tờ “Tiếng Loa” ra 5 ngày 1 kỳ. Huyện Ôn Châu còn phát hành bản tin “Sự thực” làm công tác chính trị tư tưởng cho Nhân dân sống trong vùng bị quân Pháp chiếm đóng. Trên măng - sét của bản tin này ghi rõ: “Tặng riêng đồng bào trong vùng tạm kiểm soát”. Các tờ tin này có dạng khổ nhỏ, in lito một hoặc hai mặt nhằm chuyển tải thông tin, đường lối chính sách của Đảng, Nhà nước, của tỉnh và của huyện đến các xã, thôn trong huyện. Đồng thời vạch trần tội ác, âm mưu thâm độc của giặc Pháp đối với Nhân dân Lạng Sơn, củng cố niềm tin của Nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và thắng lợi của cuộc kháng chiến. Ngoài ra một số đơn vị cũng có các tờ tin riêng. Quân dân Lạng Sơn có tờ tin “Du kích” ra hàng tuần từ năm 1948. Năm 1949, Trung đoàn địa phương Lạng Sơn có tờ “Địa phương quân”. Quân dân chính Lạng Sơn có tờ báo “Sức mạnh Nhân dân” số 1 ra ngày 15/4/1951…

Bên cạnh những tờ tin trên, các ban, ngành trong tỉnh cũng xuất bản khá nhiều tập san phục vụ công tác thông tin, tuyên truyền thuộc phạm vi, lĩnh vực của mình. Ngay từ tháng 4/1948, Cứu quốc hội Lạng Sơn đã ra nội san “Quyết tiến” chuyển tải thông tin, hoạt động của hội. Ngày 1/10/1950, Đảng bộ tỉnh ra nội san “Chiến thắng” số 1. Trong chiến dịch diệt giặc dốt, Ty Bình dân học vụ ra báo “Dân học” (số 1 ra tháng 3/1952) đưa tin bình dân học vụ, tình hình “diệt giặc dốt” ở các địa phương trong tỉnh, mỗi tháng ra một kỳ. Khoảng năm 1954, tỉnh có tờ “Công tác quần chúng” của Đoàn Phát động Lạng Sơn, 3 đến 7 ngày ra một số... Các chuyên san này chủ yếu đưa tin tức hoạt động gắn với chuyên môn nghiệp vụ của ban, ngành, thời gian tồn tại không lâu.

Báo chí Lạng Sơn những năm chống Pháp đã trở thành cầu nối tạo nên sự gắn bó mật thiết giữa Đảng, chính quyền, tổ chức đoàn thể với các tầng lớp Nhân dân trong điều kiện chiến tranh đầy khó khăn, gian khổ. Sự ra đời của các tờ tin, tập san phục vụ công tác thông tin tuyên truyền ở Lạng Sơn lúc đó cho thấy vai trò, tầm quan trọng của báo chí trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị của địa phương. Với ý nghĩa là tấm gương phản chiếu hiện thực, các ấn phẩm trên đây là những tư liệu quý phục vụ nghiên cứu lịch sử, văn học nghệ thuật của tỉnh; minh chứng cho một chặng đường phát triển mạnh mẽ của báo chí Lạng Sơn.