Bài thuốc dân gian từ cây hẹ

Cây hẹ không chỉ là gia vị quen thuộc trong bữa ăn mà còn là vị thuốc dân gian giúp trị hen suyễn, tẩy giun, tăng cường sinh lý và nhiều bệnh lý khác.

Theo lương y Bùi Đắc Sáng, Hội Đông Y Hà Nội, cây hẹ, còn gọi là cửu thái, nén tàu, hom xe lép (tiếng Thái), phắc kép (tiếng Tày), tên khoa học là Allium odorum, thuộc họ Hành (Liliaceae), là loại rau gia vị phổ biến trong bữa ăn hằng ngày.

Hẹ còn là vị thuốc quý trong y học cổ truyền, có nhiều công dụng trị bệnh hiệu quả nếu sử dụng đúng cách.

Trong 86 gram lá hẹ có chứa khoảng 1,9 gram chất đạm (protid), 5,1 gram đường (glucid) và cung cấp khoảng 25 calo. Lá hẹ vị cay, hơi chua, tính ấm, trong khi hạt hẹ lại ngọt, cũng mang tính ấm. Nhờ đó, hẹ có tác dụng điều hòa tạng phủ, thông khí phổi, làm tan khí đầy bụng, trị đau bụng do lạnh.

Khi được chế biến thành món ăn, hẹ giúp bổ thận, mạnh gân cốt, cải thiện chứng tiết tinh sớm, làm ấm lưng gối. Người xưa thường xào hoặc luộc hẹ với giấm và muối, ăn vào buổi sáng khi bụng đói để chữa ợ hơi và tăng cường sức khỏe.

Không chỉ có giá trị dinh dưỡng, cây hẹ còn là thành phần chính trong nhiều bài thuốc dân gian. Một nắm lá hẹ sắc lấy nước uống có thể giúp cắt cơn hen suyễn nguy cấp.

Nếu giã nhuyễn khoảng 100 gram toàn cây, vắt lấy nước cốt và hòa cùng dược liệu đồng tiện, có thể dùng để điều trị hiện tượng không có kinh nguyệt, ứ huyết, tiểu ra máu hoặc chảy máu cam ở phụ nữ. Ngoài ra, nước cốt lá hẹ hòa với nước gừng tươi còn giúp làm dịu các cơn co giật sau sinh hoặc triệu chứng nôn ra nước xanh.

Riêng nước cốt hẹ nguyên chất có thể dùng để chữa đau nhói vùng bụng dưới hoặc ngộ độc thực phẩm.

Hạt hẹ, còn gọi là cửu thái tử, được sắc uống để chữa các chứng như di tinh, mộng tinh, són tiểu ở nam giới; hoặc viêm tuyến tiền liệt và bệnh khí hư (bạch đới) ở phụ nữ. Rễ hẹ cũng có công dụng riêng, thường được sắc lấy nước uống để tẩy giun kim.

Một trong những công dụng nổi bật của hẹ là hỗ trợ điều trị tinh yếu do hư lao – tình trạng cơ thể suy nhược khiến chức năng sinh lý suy giảm.

Bài thuốc điển hình gồm: 16g hạt hẹ, 24g phúc bồn tử, 6g xà sàng tử, 24g thỏ tỵ tử, 6g phá cố tử, 16g kim anh tử, 16g thạch liên tử, 24g cây kỷ tử, 6g ngũ vị tử, 24g dâm dương hoắc, 48g hoài sơn và 48g thục địa. Tất cả được sắc thành một thang, chia uống ba lần trong ngày. Liệu trình kéo dài 5 ngày, nghỉ 3 ngày, sau đó tiếp tục thêm hai đợt nữa để đạt hiệu quả bền vững.

Theo lương y Bùi Đắc Sáng, tuy cây hẹ có nhiều công dụng quý, người dùng vẫn nên tham khảo ý kiến chuyên gia trước khi áp dụng để tránh tương tác thuốc hoặc dùng sai cách, gây phản tác dụng.