Độc đáo phong tục đón tết của người Dao Thanh Y huyện Đình Lập

- Khi những bông đào nở rộ khắp các thôn bản cũng là lúc người Dao Thanh Y, huyện Đình Lập đón cái tết cổ truyền của dân tộc, với những nét riêng, mang đậm bản sắc văn hóa.  

Hiện nay trên địa bàn tỉnh chỉ có huyện Đình Lập có người Dao Thanh Y sinh sống. Toàn huyện có gần 300 hộ, hơn 1.200 nhân khẩu người Dao Thanh Y cư trú ở hai xã Bắc Lãng và Châu Sơn.

Khác với các dân tộc khác, Tết Nguyên đán của người Dao Thanh Y bắt đầu sớm hơn, từ ngày 20 tháng Chạp hằng năm. Họ có phong tục đi ăn tết từng nhà trong thôn, các gia đình trưởng tộc tổ chức ăn tết đầu tiên. Khi gia đình tộc trưởng tổ chức ăn tết, tất cả anh em họ hàng đến hộ làm cơm, mâm lễ cúng tổ tiên.

Đang tất bật chuẩn bị đồ cho mâm cúng gia tiên, ông Choóng Xuân Tài, thôn Nà Nát, xã Châu Sơn hồ hởi: Đến ngày cúng tết, gia đình nuôi được con gì thì làm cỗ dâng lên cúng các cụ con ấy. Mâm cơm cúng tổ tiên của người Dao Thanh Y chúng tôi gồm các món chính như thịt gà, bánh chưng, thịt lợn, rượu trắng… Ngoài ra cũng tùy từng điều kiện gia đình lựa chọn món ăn đặc sắc để dâng lên tổ tiên. Đối với chúng tôi việc cúng tổ tiên vào ngày này rất quan trọng, là dịp để báo cáo công việc trong cả năm qua, đồng thời khấn cầu tổ tiên phù hộ cho con cháu năm mới may mắn, khỏe mạnh, mùa màng bội thu. Trong ngày mồng Một tết, chúng tôi đi chúc tết hết làng, nhất là chúc tết những cụ cao tuổi, để giữ gìn tình cảm đoàn kết của dân tộc.

Người Dao Thanh Y có quan niệm mùa xuân là khởi đầu của những điều tốt đẹp, nếu “học vào ngày mồng Một Tết Nguyên đán thì sẽ học giỏi cả năm”,  do đó trong ngày mồng Một tết các thầy cúng, già làng thường hay khai bút, dạy chữ Nho cho lớp trẻ hoặc lấy gia phả để xem viết thêm tên thành viên mới trong gia đình. Người học chủ yếu là con trai vì theo quan niệm của người Dao, đàn ông con trai học chữ để còn làm thầy, nội dung học về các lễ nghĩa, cách xem ngày lành tháng tốt, xem hôn sự…

Thôn Khe Chòi, xã Bắc Lãng, huyện Đình Lập có 42 hộ, hơn 200 nhân khẩu với 100% là đồng bào Dao Thanh Y. Đến thôn Khe Chòi trong những ngày cuối năm, chúng tôi cảm nhận được không khí vui tươi khi các bà, các mẹ, các chị ngồi sửa soạn, chuẩn bị bộ trang phục dân tộc truyền thống để đón tết. Đây cũng là nét đẹp độc đáo của đồng bào nơi đây.

Trang phục truyền thống của cả nam và nữ người Dao Thanh Y đều mang màu đen chủ đạo. Các họa tiết hoa văn thêu trang trí trên trang phục với các hình tượng gần gũi với tự nhiên: hình ngôi sao, cỏ, cây, hoa, lá, chim... cùng với sự kết hợp khéo léo giữa mũ, áo, yếm, quần, xà cạp, đồ trang sức… tạo nên một bộ trang phục nữ giới người Dao Thanh Y vô cùng duyên dáng. 

Đang tỉ mẩn trong từng mũi thêu, bà Chìu Nhì Múi, 61 tuổi, thôn Khe Chòi kể: Để may được một bộ quần áo dân tộc, thời gian mất từ 2 đến 4 tháng. Từ khi còn nhỏ tôi được bà, mẹ dạy thêu thùa, may vá, đến năm 18 tuổi tôi có thể tự may được trang phục dân tộc. Bây giờ tôi truyền lại cho con gái, con dâu, cháu gái trong gia đình, để bộ quần áo dân tộc mình lưu giữ mãi những đời sau.  

Bà Bế Thị Trang, Trưởng Phòng Văn hóa, thông tin huyện Đình Lập cho biết: Với nét văn hóa đặc sắc của người Dao Thanh Y trên địa bàn huyện, thời gian tới, chúng tôi tiếp tục triển khai hiệu quả các đề án, dự án về bảo tồn văn hóa các đồng bào dân tộc thiểu số nói chung, người Dao Thanh Y nói riêng. Trong đó tăng cường tuyên truyền, vận động bà con gìn giữ, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, đặc biệt phong tục đón Tết nguyên đán, trang phục dân tộc. Từ đó làm phong phú hơn bản sắc văn hóa các dân tộc trên địa bàn huyện.

Rời bản người Dao Thanh Y, chúng tôi vẫn lưu luyến với sự đôn hậu, mến khách của họ. Hy vọng năm mới này đồng bào Dao Thanh Y ở huyện Đình Lập tiếp tục vươn lên phát triển kinh tế, giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, góp sức xây dựng quê hương Xứ Lạng ngày càng giàu đẹp, văn minh.